રોચક અને રસપ્રદ લગ્નપ્રથા.

વર્ષમાં માત્ર એક જ વાર લગ્નની મોસમ આવે. હોળી પછી લગ્નોની શરૂઆત થાય તે ઠેઠ વરસાદ આવે ત્યાં સુધી ચાલુ રહે. મજૂરી અર્થે બહાર ગયેલા આદિવાસીઓ હોળીનો તહેવાર ઉજવવા માટે કોઈપણ સંજોગોમાં ઘરે પાછા આવી જાય. ત્યારબાદ જો ઘરમાં, કુટુંબમાં કે ગામમાં લગ્ન હોય તો મહિનાઓ સુધી કામકાજ અટકી પડે. લગ્નની અને લગ્ન પછીની વિધિઓ મહિના બે મહિના સુધી સતત ચાલુ રહે ને ઉજવણીનો માહોલ સતત જળવાઈ રહે. 

બંને પ્રસંગે વાતચીત પૂરી થયા પછી લગ્ન પહેલાં વર પક્ષે કન્યા પક્ષને નિશ્ચિત રકમ અને ઢોરઢાંખર આપવા પડે. એ સિવાય લગ્નમાં બે બાબતો ખાસ ધ્યાન ખેંચે; એક, બાળલગ્ન પ્રથા ને બીજું, છોકરા અને છોકરીની ઉંમરમાં રહેલો તફાવત. વિશ્વભરમાં સામાન્ય રીતે સ્ત્રી કરતાં પુરુષની ઉંમર વધારે હોય છે પરંતુ, અહીં એ બાબતમાં બિલકુલ વિરોધાભાસ જોવા મળે. છોકરા કરતાં છોકરીની ઉંમર ઓછામાં ઓછી પાંચ વર્ષ વધારે જ હોય. છોકરો બાર તેર વર્ષનો એટલે કે કિશોર અવસ્થામાં પહોંચે કે તરત જ એનાં લગ્ન પુખ્ત ઉંમરની છોકરી સાથે લઇ લેવામાં આવે. 

ઉંમરમાં તફાવત પાછળનો તર્ક એકદમ સાદો અને સ્પષ્ટ. અહીંનાં 'ભીલ' આદિવાસીઓનો જીવનનિર્વાહ બહુધા પાંખી ખેતી, ઢોરઢાંખર અને ખેત મજૂરી ઉપર ટકે. કુટુંબના પુખ્ત વયના સભ્યો મજૂરી મેળવવા માટે વર્ષનો મોટો ભાગ ઘરની બહાર રહે. આ સંજોગોમાં ઘરની જવાબદારી સંભાળવા માટે ખાસ કરીને ઘરકામ, ખેતીકામ અને ઢોરઢાંખરની સંભાળ રાખવા માટે જવાબદાર વ્યક્તિની જરૂરિયાત જણાય જે નવી આવનાર વહુના માથે થોપવામાં આવે. કેટલાક સંજોગોમાં જો મજૂરી માટે બહાર જવું પડે તો મોટી ઉંમરની વહુ હોય તો કુટુંબની આવક નિશ્ચિત પ્રમાણે વધી જાય. 

આમ, આર્થિક હેતુ તો સિદ્ધ થાય પણ ઉંમરમાં રહેલા તફાવતને કારણે બીજા ઘણાં બધા પ્રશ્નો ખાસ કરીને સામાજિક, મનોવૈજ્ઞાનિક અને જાતીયતાને લગતા પ્રશ્નો સર્જાય જેનો ઉકેલ ઘરમેળે જ શોધવામાં આવે. અને વાત પહોંચ બહાર જાય ત્યારે એનો ઉકેલ ઝટ લાવવા માટે ગામનું પંચ ટાંપીને જ બેઠું હોય.