10 એપ્રિલ, 2015

આ ચડ્ડી મારી નથી.

વર્ષ 2002ની શરૂઆતમાં  પ્રેમલજ્યોતિમાં રહીને હું ગુજરાતી સાહિત્યનો અભ્યાસ કરતો હતો. ભાવતો વિષય હોવા છતાં અમદાવાદ જેવા શહેરમાં રહીને હું કંટાળ્યો હતો. ગ્રામ્ય જીવનનો અનુભવ કરવાની મારી ઝંખના વધી રહી હતી ને એક વહેલી સવારે મને ગમતા સમાચાર મળ્યા;"તમને રીજન્સીમાં ઝંખવાવમાં હોસ્ટેલના ઇનચાર્જ તરીકે મૂકવામાં આવ્યા છે. મેં મહિનામાં તમારે હાજર થઇ જવાનું છે." ઝંખવાવ એટલે વસાવા અને ચૌધરી આદિવાસીઓનો ગઢ. આદિવાસીઓ પ્રત્યેની મારી મમત અને ચાહતને કારણે હું ત્યાં જવા અધીરો બન્યો હતો. 

મેં મહિનામાં હું ત્યાં પહોંચી ગયો ને જૂન મહિનામાં શાળા શરૂ થવાને કારણે વિદ્યાર્થીઓ પણ હાજર થઇ ગયા. પ્રાથમિક શાળાથી માંડીને હાયર સેકંડરી સુધીના લગભગ ત્રણસો કરતાં વિદ્યાર્થીઓની સાથે ચોવીસ કલાક રહેવાનું અને એમની શારીરિક, માનસિક અને ભૌતિક જવાબદારીઓ સંતોષવામાં ચાવીરૂપ ભૂમિકા મારે ભજવવાની. શરૂઆત અઘરી હતી પણ ધીમે ધીમે કામમાં પકડ આવતી ગઈ. વિદ્યાર્થીઓમાં નેતાગીરીના ગુણો ઉપસી આવે એ માટે જુદા જુદા કામ માટે જુદી જુદી સમિતિઓ બનાવીને મોટા વિદ્યાર્થીઓને જવાબદારી સોંપી દીધી આથી સંચાલન ખાસ્સું હળવું થઇ ગયું ને પછી ગાડી સડસડાટ દોડવા માંડી.

શાળા હોસ્ટેલથી ઘણી દૂર હતી અને ત્યાં જવા માટે દરરોજ બજારમાં થઈને જ જવું પડે આમ છતાં, વિદ્યાર્થીઓને જરૂરિયાતની ચીજવસ્તુઓ ખરીદવા માટે મહિનામાં બે વખત બજારમાં જવાની રાજા આપવામાં આવે. એક રવિવારે બપોર પછી વિદ્યાર્થીઓને બજારમાં જવાની રજા આપવામાં આવી. વિદ્યાર્થીઓ ખરીદી કરીને પાછા આવ્યા ત્યારે સાંજના છ વાગ્યા હતા. સમયપત્રક અનુસાર હવે એમણે નાહી ધોઈને અભ્યાસ કરવા માટે બેસવાનું હતું. જેવા વિદ્યાર્થીઓ સ્નાન કરવા માટે ગયા કે મેં પણ મારા રૂમમાં જઈને નહાવા માટે બાથરૂમ ભણી પગ માંડયા. હજી તો શરીર પર સાબુ ચોળતો હતો ને દરવાજા પર ટકોરા સહિત મારા નામનો સાદ સંભળાવા માંડયો. બે ચાર વાર આમ થયું એટલે કંઈક અજુગતું બન્યું હોવાની દહેશતથી બનતી ત્વરાથી હું બહાર આવ્યો. શરીર પર માત્ર રૂમાલ વીંટાળેલો હોવાથી દરવાજો ખોલવાને બદલે મેં બારી ખોલીને ડોકિયું કર્યું તો એક આઠમા ધોરણના વિદ્યાર્થીએ મારી પાસે બજાર પાછા જવાની રજા માંગી.

"અલ્યા, હમણાં તો તું બજારમાંથી પાછો આવ્યો. અત્યારે અભ્યાસનો સમય છે ત્યારે તારે બજારમાં શા માટે જવું છે?" મેં કારણ જાણવા માટે એને પ્રશ્ન પૂછ્યો.
"ના, તમારે મને અત્યારે  જ રજા આપવી પડશે." અધિકારપૂર્વક એણે રજૂઆત કરી. 
"પણ, ખાસ કારણ વગર મારાથી તને રજા કેવી રીતે આપી શકાય!"
"આ જુઓ. મારે અત્યારે ને અત્યારે બદલાવવા માટે જવું જ પડશે." એમ કહીને 'ઇનરવેર'નું ખોખું મારી સામે ધરી દીધું.
"તને મોટી પડે છે?" 
"ના." 
"નાની પડે છે?"
"ના." 
"તો પછી પ્રશ્ન શું છે અને અત્યારે ને અત્યારે તારે બજારમાં જવાની શું જરૂર છે? આવતીકાલે શાળામાં જતી વેળાએ તું બજારમાં જઈ શકે છે."
"ના ના. મારે કોઈપણ ભોગે અત્યારે જ જવું પડશે કારણ, આ ચડ્ડી મારી નથી." આટલું બોલતા સુધીમાં તો એના મોં પર શરમના શેરડા તણાઈ આવ્યા.
"તો પછી કોની છે? ફોડ પાડીને કંઈક કહે તો મને સમજણ પડે." હું એટલું તો સમજી શક્યો કે એ કંઈક એવી વાત કહેવા માંગે છે જેને કહેવામાં એની જીભ ઉપડતી નથી. 
"છોકરીની છે." મોં નીચે નમાવીને પગના નખ ખોતરતા ખોતરતા એણે માંડ માંડ જવાબ આપ્યો.
"દોડવા માંડ. હમણાં જ જઈને જલ્દીથી પાછો આવ." એની મુંઝવણ વેળાસર પારખી ગયા પછી હવે એને રોકી રાખવામાં કોઈ સાર નહોતો.

ભૂલથી એ છોકરીની ચડ્ડી ખરીદી લાવ્યો છે એ વાતની જાણ હોસ્ટેલમાં થાય અને એની આબરૂના કાંકરા થઇ જાય એ પહેલા એકીશ્વાસે એણે બજાર ભણી દોટ મૂકી. 

ટિપ્પણીઓ નથી:

પાણીનો લોટો.

નિવૃત્તિ પછીના છઠ્ઠા મહિને જ બાપુજીને પક્ષાઘાત લાગુ પડ્યો. વેળાસરની સારવારને કારણે એ બેઠા તો થઇ ગયા પણ એમનાં જમણા હાથ અને પગમાં એની યાદગ...