માળિયું નહિ, મ્યુઝીઅમ કહો મ્યુઝીઅમ.

તહેવાર નજીક આવે ને અમારા ઘરના મ્યુઝીઅમની સાફસફાઈનો પરંપરાગત અને વાર્ષિક કાર્યક્રમ હાથ ધરવામાં આવે. આ વેળાએ પણ સવારનું શુભ મુરત જોઇને અમે અમારી પીઠ નમાવીને ઢીંચણભેર આ મ્યુઝીઅમમાં હોંશે હોંશે પ્રવેશ કર્યો અને પછી ભારે કાળજીથી અમારા સંગિનીની મદદથી એક પછી એક ઐતિહાસિક દાગીનાઓને નીચે ઉતાર્યા. લાગણી અને ઉમંગથી એ દાગીનાઓ પરની ધૂળ ખંખેરી અને હેતથી ભીનું પોતું ફેરવીને હવે એમની ‘ઘરવાપસી’નો ઉત્સવ અમો રંગેચંગે ઉજવી રહ્યા હતા. હું ફરીથી મ્યુઝીઅમમાં યથાસ્થાને આવી ગયો ને અમારા સંગિની નીચે રહીને આ દાગીનાઓ અમને આપી રહ્યા હતા.

“આ લોખંડના દાંડાને આમ માળિયામાં કટાવા દેવા કરતા ભંગારમાં આપી દેતા હોય તો એના બે પૈસા ઉપજેય ખરા.” અડધા ફૂટનો એક પોલો સળીયો અમને હાથમાં આપતા પહેલા બધાને સંભળાય એ રીતે સંગિનીએ મનનો ઉભરો ઠાલવવા માંડયો.

“અરે રે રે! સવાર સવારમાં આ શું બોલી રહ્યા છો તમે? આ લોખંડનો સળીયો માત્ર નથી પણ અમારા હેલિકોપ્ટરનો દાંડો છે.”

“શું, શું કહ્યું તમે? હેલિકોપ્ટરનો દાંડો?” આશ્ચર્યથી મોઢું વકાસીને એ અમારું સામે તાકી રહ્યા.

“હા, બચ્ચાના જન્મ પછી બિલાડી જેમ સાત ઠેકાણા બદલે એમ અમારા જન્મ પછી અમારા બાપુજીએ ભાડાના સત્તર મકાનો બદલીને ૧૯૮૫ની સાલમાં એચડીએફસીમાંથી લોન લઈને જયારે આ ઘર બનાવ્યું હતું ત્યારે સ્ટેશન રોડ પર આવેલા ‘ક્રોમ્પ્ટન ગ્રીવ્સ’ના અધિકૃત વિક્રેતા પાસેથી પહેલો પંખો ખરીદ્યો હતો.. સમય જતા ગરમી વધવાને કારણે પંખો જયારે વધારે નીચો કરવો પડ્યો ત્યારે આ ઐતિહાસિક દાંડાને વિધિવત રીતે આ મ્યુઝીઅમમાં સ્થાન આપવામાં આવ્યું હતું. પંખાનું કદ નાનું અને ફરતી વેળાએ ઘરઘરાટી બોલાવતો હોવાને કારણે અમે એને હેલિકોપ્ટર તરીકે ઓળખતા હતા. આજે ત્રીસ વર્ષ પછી પણ આપણા ઉપરના માળે એ હેલિકોપ્ટરની ઘરઘરાટી ચાલુ જ છે. એ પંખાનો આ ‘ઓરીજીનલ’ દાંડો છે, સમજી?”

“સમજી ગઈ, સમજી ગઈ અને આ શું છે? હેલિકોપ્ટરનો બીજો કોઈ ભાગ તો નથી ને!” એક તૂટેલો સાઈડ ગ્લાસ હાથમાં લઈને એમણે મને સંભળાવ્યું.

“અરે, આ તો આપણા પહેલા બજાજ સ્કૂટરનો સાઈડ ગ્લાસ છે. ૮૦ના દાયકામાં બજાજનો દબદબો હતો ત્યારે રોકડા પૈસા આપવા છતાં સ્કૂટર મેળવવા માટે છ છ મહિનાઓ સુધી રાહ જોવી પડતી હતી. એ સમયે ખમતીધર અને પ્રતિષ્ઠાપાત્ર હોવાની નિશાની ગણાતા એ મહામૂલા સ્કૂટરનો આ સાઈડ ગ્લાસ આપણો ઐતિહાસિક વારસો છે.”

“અને આ શું છે? તમારા દાદાના દાદાએ ખરીદેલી પહેલી ઐતિહાસિક છત્રીનો દાંડો તો નથી ને!” ફરીથી ઈતિહાસ સાંભળવો ના પડે એટલે અમારા સંગિનીએ છત્રીનો દાંડો અમને હાથમાં આપતાં આપતાં જાતે જ ઈતિહાસની કલ્પના કરવા માંડી. 

“અરે, અરે, આમ અધીરા કેમ બનો છો? જુઓ જુઓ, આ ફોટાની ફ્રેમ, ખુરશીનો હાથો, ટેબલનો પાયો, ખાટલાની પાટી, ગેસના સિલીન્ડરનું રેગ્યુલેટર, ફ્રીજ, ટીવી, વોશિંગ મશીન અને કમ્પ્યુટરના ખોખાંઓ, આ ખીલ્લા ને ખીલ્લીઓ, આ દાંડા ને દાંડીઓ, આ ડબ્બા ને ડબ્બીઓ, આ પેટીઓ ને આ પટારાઓ - આ બધું જ આપણા ભવ્ય ભૂતકાળ અને સુવર્ણ ઈતિહાસની દાયકાઓથી મુકપણે સાક્ષી પૂરે છે.  અરે, આ તો આપણી વિસરાયેલી સંસ્કૃતિની અદભૂત વિરાસત અને અમૂલ્ય વારસો છે જેને માનભેર સાચવવાની અને જાળવવાની આપણી પરમ પવિત્ર ફરજ અને જવાબદારી છે.”

ચાલો, હવે તો તમે પણ માનશો ને કે આ માળિયું નહિ બલ્કે અમારા ઘરનું મ્યુઝીઅમ છે મ્યુઝીઅમ.